Νόμος και εφαρμογή: ένα δίλημμα

Διάβασα την είδηση για το πρόστιμο ύψους 1,5 εκατ. ευρώ που επιβληθηκε στη Eurobank, επειδή η Επιθεώρηση Εργασίας βρήκε σε μια μονάδα της Τράπεζας 150 εργαζόμενους να εργάζονται αδήλωτες ή παράνομες υπερωρίες (“Η έφοδος έγινε στις 19:00 και όπως διαπιστώθηκε, 150 υπάλληλοι που θα έπρεπε να έχουν αποχωρήσει από την εργασία τους το αργότερο έως τις 18:15, εργάζονταν κανονικά.”). Θετικό αυτό που έγινε ή όχι;

Θετικό, κατ αρχάς, γιατί υπάρχει νομοθεσία και πρέπει να εφαρμόζεται. Αλλά: η νομοθεσία για τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας (ωράριο, υπερωρίες κτλ) είναι η κλασική περίπτωση ελληνικών νόμων που ψηφίστηκαν για να μην εφαρμόζονται. Είναι πολύ αυστηροί στα χαρτιά, αλλά αν ποτέ εφαρμοστούν κανονικά, το σύστημα θα καταρρεύσει. Δεκάδες χιλιάδες επιχειρήσεις, ιδίως μικρομεσαίες, τους παραβαίνουν, είτε γιατί δεν θα άντεχαν το κόστος της συμμόρφωσης, είτε γιατί οι διαδικασίες που προβλέπονται για να είσαι σύννομος είναι τελείως ανεφάρμοστες.

Για παράδειγμα, ο Νόμος επιτρέπει να κατανεμηθεί ο ετήσιος αριθμός ωρών εργασίας με τρόπο που θα αντιμετωπίζει τις εποχικές αιχμές, δηλάδη περισσότερες ώρες κάποιους μήνες, και λιγότερες κάποιους άλλους. Αλλά για να γίνει αυτό, χρειάζονται να εμπλακούν και να συμφωνήσουν τόσα όργανα, ώστε η συγκεκριμένη διάταξη δεν έχει ισχύσει ποτέ, για καμμία επιχείρηση. 

Οι κυβερνήσεις που σχεδιάζουν τέτοιους νόμους είτε δεν καταλαβαίνουν τις επιπτώσεις τους αν εφαρμοστούν, είτε τις καταλαβαίνουν, και προτιμούν να προσποιούνται τους αυστηρούς στη Βουλή και στην TV, και μετά να ανέχονται τις παραβάσεις. Ενας επιχειρηματίας που διοικεί μια από τις πιο καλά οργανωμένες εξαγωγικές εταιρίες, μού είπε το 2005 την εξής περίπτωση: “Για να προλάβουμε τις μεγάλες παραγγελίες του εξωτερικού, συχνά λειτουργούμε το εργοστάσιο τις Κυριακές, πράγμα που απαγορεύεται. Το εργοστάσιο είναι σε βιομηχανική ζώνη, άρα δεν οχλεί κατοικίες, και οι εργαζόμενοι αναπληρώνουν κανονικά με ρεπό τις βάρδιες της Κυριακής, τι οποίες μάλιστα τις πληρώνονται και περισσότερο. Είναι όμως παράνομο αυτό που κάνουμε. Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, που θέσπισε το σχετικό περιορισμό, ήξερε πολύ καλά οτι θα μάς κάνει ζημιά αν εφαρμοστεί, και για αυτό άφηνε την Επιθεώρηση Εργασίας να κάνει τα στραβά μάτια. Τώρα με τη Νέα Δημοκρατία, η εντολή που έχουν οι Επιθεωρητές είναι: ‘εφαρμοστε το Νόμο’. Μας έχουν ταράξει στα πρόστιμα, και έχω αρχίσει να χάνω παραγγελίες.”

Ποιά λοιπόν είναι η καλύτερη πρακτική: του (Σημιτικού) ΠΑΣΟΚ που θέσπισε έναν ‘φιλεργατικό νόμο’ εν γνώσει οτι δεν πρέπει να εφραμόζεται πολύ αυστηρά, ή της ΝΔ που επέμενε στην εφαρμογή, ανεξάρτητα από επιπτώσεις; 

Για αυτό λοιπόν, δεν ξέρω αν πρέπει να χαρούμε που εφαρμόστηκε ένας νόμος, ή να αγανακτούμε με τους ανεφάρμοστους νόμους που έχουμε. 

ΥΓ (Διαφορετικό θέμα):

Αν κατάλαβα καλά, από το ύψος του προστίμου, σε συνδυασμό με αυτό το άρθρο, φαίνεται οτι το πρόστιμο δεν εξαρτάται από τον αριθμό των εργαζομένων που απασχολήθηκαν παράνομα, αλλά από τον συνολικό αριθμό εργαζομένων που απασχολεί η επιχείρηση. Δηλαδή, αν επρόκειτο για όλους τους εργαζόμενους μιας επιχείρησης που απασχολεί συνολικά 150, το πρόστιμο θα ήταν περίπου 30.000 ευρώ. Αλλά επειδή πρόκειται για 150 εργαζόμενους σε σύνολο αρκετών χιλιάδων της Eurobank, το πρόστιμο είναι 50 φορές μεγαλύτερο. Ισως να είναι λογικό, αν τεκμαίρεται οτι η παράβαση σε μία μονάδα δηλώνει την ίδια παράβαση σε όλες. Αν όμως δεν είναι έτσι; Αν, πχ, η μονάδα στη Νέα Ιωνία είναι εξαίρεση (π.χ. το μηχανογραφικό κέντρο), ενώ στα τραπεζικά καταστήματα δεν συμβαίνουν τα ίδια; Μάλλον έχουμε άλλη μια περίπτωση όπου ο νόμος τιμωρεί δυσανάλογα τους μεγάλους. 

Τα ιδια κάνει και η Επιτροπή Ανταγωνισμού. Αν μια επιχείρηση έχει μια παράνομη ρήτρα σε μια σύμβαση διανομής ενός προιόντος, το πρόστιμο δεν θα υπολογιστεί με βάση τον τζίρο σε αυτό το προϊόν, αλλά με βάση όλο τον τζίρο της εταιρίας. Αν το προιόν αντιπροσωπεύει μόνο το 10% του τζίρου, το πρόστιμο θα είναι 10πλάσιο από αυτό που θα έτρωγε μια μικρή επχείρηση που θα διακινούσε μόνο αυτό το ένα προιόν. Αυτό δε, σε αντίθεση με την πρακτική της αντίστοιχης Επιτροπής Ανταγωνισμού της ΕΕ. 

Αλλο ένα θεσμικό εμπόδιο στη μεγέθυνση, άλλος ένας λόγος που είμαστε η χώρα των μικροεπιχειρήσεων.